فرآیند طراحی یک برنامه ریزی تحصیلی موفق (قسمت دوم)

هرکسی که برای رسیدن به پیروزی برنامه ریزی نکند برای شکست برنامه ریزی کرده است
 

برای برنامه ریزی، یک استراتژی چندمرحله ای داشته باشید

 

گام اول: برنامه‌‌‌هایتان را بنویسید

 

۱. لیستی از تمام مواردی که نیاز به مطالعه دارند، تهیه کنید

اولین گام برای برنامه ریزی درسی، تهیه‌ی فهرستی از تمام موضوعات و دروسی است که شما نیاز به مطالعه‌ی آنها دارید. تعهدات خود و کارهایی را که باید انجام بدهید، روی کاغذ بیاورید. این به شما کمک خواهد کرد تا ایده‌هایتان در رابطه با کارهایی که باید انجام شوند، پرورش یابند. اگر شما امتحاناتی پیش رو دارید، آنها را در اولویت مطالعه قرار بدهید.
 

۲. بررسی کنید برای هر کلاس درس یا امتحان چه کارهایی باید انجام بدهید

ابتدا همه‌ی موضوعاتی را که باید مطالعه کنید، یادداشت کنید. حالا ببینید برای هر موضوع چه کارهایی باید انجام بدهید. شاید زمان‌هایی که شما باید برای یک درس اختصاص بدهید یا روند برگزاری یک کلاس درسی خاص در هر هفته تغییر کند. این تغییرات، شانس‌ شما برای پیدا کردن زمان‌های سوخته‌ای است که می‌توانید برای مطالعه از آنها استفاده کنید.

• اگر یک کتاب راهنمای درسی یا یک کتاب برای مرور کردن دروس دارید، از آن برای کامل کردن لیستی که تهیه کرده‌اید، استفاده کنید.
• زمان‌هایی را برای مطالعه ذخیره کنید.
• زمان‌هایی را برای مرور یادداشت‌هایتان در نظر بگیرید.
• زمان‌هایی را برای راهنمایی گرفتن و مطالعه درباره‌ی امتحان مورد نظرتان اختصاص بدهید، (البته اگر احتیاج به راهنمایی گرفتن دارید).

 

۳.لیست‌تان را اولویت‌ بندی کنید

پس از آنکه یک لیست از تمام موضوعات یا امتحانات پیش روی‌تان تهیه کردید، سعی کنید بفهمید برای هر کدام چه کارهایی لازم است انجام بدهید، حالا وقت آن رسیده است که لیست‌تان را بر اساس اولویت‌ها مرتب کنید. درس‌ها را به نسبت اهمیتی که دارند رتبه‌بندی کنید، این کار به شما کمک می‌کند بفهمید چه موضوعاتی نیاز به زمان بیشتری برای مطالعه دارند. همین‌طور اینکه چه موضوعاتی برای پر کردن زمان‌های خالی شما مناسب‌تر هستند.

• برای همه‌ی موضوعات و امتحانات یک شماره در نظر بگیرید. مثلا اگر به زمان بیشتری برای درس ریاضی نیاز دارید، عدد ۱ را برای ریاضی در نظر بگیرید و اگر کمترین زمانی‌ که احتیاج دارید مربوط به درس تاریخ است (فرض کنید ۵ موضوع برای مطالعه در نظر گرفته‌اید) شماره ۵ را به تاریخ اختصاص بدهید.
• برای هر موضوع درسی یا امتحان یک ضریب سختی قرار بدهید.
• برای هر موضوع درسی یا امتحان مقدار زمان مشخص و مورد نیاز را در نظر بگیرید.
• برای هر موضوع درسی یا امتحان مقدار زمانی‌ را که نیاز به مرور کردن دارد، اختصاص بدهید.

 

۴. یک جدول با ستون‌ها و خانه‌های مشخص برای تقسیم‌بندی زمان‌های مفید درس خواندن طراحی کنید

پیش از آنکه ادامه بدهید، نیاز است زمان‌های‌ در دسترس در طول هفته‌ را، به‌صورت یک جدول با خانه‌های اختصاصی برای هر درس تقسیم‌بندی کنید. پس از انجام این کار می‌توانید هر ستون جدول را به یک موضوع اختصاص بدهید.

• یک ترفند برای ایجاد برنامه ریزی درسی، طراحی زمان مطالعه روزانه یا هفتگی هر درس است. با این کار شما یک برنامه دارید و دیگر لازم نیست مدام روند درس خواندن‌تان را کنترل کنید. با ایجاد یک برنامه‌ی روتین، شما به مطالعه کردن عادت می‌کنید.
• چک کنید چه زمان‌ها و روزهایی در طول هفته هست که می‌توانید همیشه در این اوقات مطالعه کنید. به‌عنوان مثال ممکن است شما بین ساعت ۳ تا ۴ بعد از ظهر، وقت‌تان آزاد باشد یا مثلا هر سه‌شنبه یا پنج‌شنبه وقت آزادتان بیشتر باشد. در صورت امکان سعی کنید برنامه ریزی درسی خود را پس از جمع‌آوری این اطلاعات انجام بدهید؛ چون معمولا چینش یک برنامه‌ی روتین و منظم به شما کمک می‌کند یک ذهن درس‌خوان داشته باشید و مطالب با سرعت بیشتری در ذهن‌تان جا بیفتد.
• بهتر است برای هر خانه‌ی جدول‌تان بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه زمان در نظر بگیرید. خانه‌های با زمان کوتاه‌تر معمولا از خانه‌های با زمان طولانی‌ مناسب‌تر هستند. این‌طوری شما برای درس خواندن بیشتر ترغیب می‌شوید و درس‌ها به نظرتان خسته‌کننده نمی‌آیند.
• برای تمام زمان‌های قابل استفاده‌تان خانه‌هایی را در نظر بگیرید.
• اگر شما مقدار مشخصی وقت قبل از امتحان‌تان دارید، به جای یک برنامه‌ی هفتگی روتین یک تقویم متغیر برای خودتان درست کنید. به‌طوری‌ که بتوانید مقداری زمان قبل از هر امتحان در نظر بگیرید.

 

۵. زمان‌هایی را برای فعالیت‌های غیر درسی‌تان در نظر بگیرید

در حالی‌که برای هر موضوع درسی زمانی را در نظر می‌گیرید، باید مطمئن شوید که اوقاتی را به خانواده، دوستان و استراحت‌تان اختصاص داده‌اید. اگر نتوانید بین زندگی شخصی و زندگی علمی خود تعادل ایجاد کنید، هرگز در تحصیل‌تان موفق نخواهید شد.

• زمان‌هایی را برای رویداد‌هایی که نمی‌توانید هرگز دوباره تجربه‌شان کنید (مثلا تولد مادربزرگ‌تان، یک مراسم مخصوص فامیلی، یا قرار ملاقات با پزشک‌تان) در نظر بگیرید.
• ستونی را برای زمان‌بندی کارهایی که ملزم به انجام آنها هستید در نظر بگیرید. تعهداتی مثل جلسات تمرینی شنا، زمان‌های مربوط به برنامه‌های خانوادگی یا انجام مراسم مذهبی.
• یادتان نرود مقدار مناسبی وقت برای استراحت، خواب و ورزش اختصاص بدهید.
• اگر تنها زمان محدودی قبل از امتحان فرصت دارید، فعالیت‌های غیر‌درسی‌ و فوق‌برنامه‌تان را لغو کنید یا به تعویق بیندازید.

 

۶. جدولی را که در مرحله‌ی قبل طراحی کردید، پر کنید

زمانی‌ که ستون‌ها و خانه‌های جدول برنامه ریزی درسی‌ خود را طراحی کردید با توجه به آنچه که نیاز دارید، ستون‌ها را پر کنید. موضوعی را که هر جلسه باید مطالعه کنید، بنویسید. این کمک می‌کند که در مسیر درست باشید و به شما اجازه می‌دهد کتب و مطالب درسی‌تان را جلوتر از زمانی که پیش‌بینی کرده‌اید، پیش ببرید.

• یک چارت روزانه‌ی آماده یا چیزی شبیه به این تهیه کنید. می‌توانید از یک دفتر یادداشت ساده استفاده کنید.
• اگر تلفن همراه هوشمند دارید، می‌توانید برنامه‌ریزی خود را روی تلفن‌تان ذخیره کنید.
• در ابتدا فقط برای یک هفته برنامه طراحی کنید، تا زمانی‌ که کاملا روی برنامه‌ریزی مسلط شوید.
• اولویت مطالعه را برای نزدیک‌ترین امتحانات‌تان در نظر بگیرید. همه‌ی مطالب خود را برای محدودترین زمانی‌ که می‌توانید داشته باشید در نظر بگیرید و ببشتر به موارد اساسی قبل از امتحان مورد نظر بپردازید.
• دوره‌های درسی‌تان را اولویت‌بندی کنید. به اینکه در ابتدا در انجام این‌ کار ضعیف هستید فکر نکنید؛ شما مصمم هستید که بزنید وسط خال.

 
 

گام دوم: برنامه‌‌ریزی مخصوص به خودتان را آماده کنید

برنامه درسی را طوری طراحی کنید که امکان تغییر در آن باشد تا هنگام اجرای آن اگر احساس کردید که برنامه خیلی راحت و آسان و یا خیلی سخت و فشرده است، بتوانید نواقص آنرا برطرف کنید و با نظارت و بازنگری به ساماندهی مجدد آن بپردازید؛ چرا که انرژی شما در برنامه ریزی سخت و فشرده بزودی هدر می رود و توان ادامه برنامه را نخواهید داشت و در برنامه ریزی راحت و آسان، مدت زمانی را که باید به مطالعه می پرداختید، هدر می دهید و در واقع حداکثر استفاده را از حداقل زمان نمی کنید و ممکن است که برای ادامه مطالعه، وقت کم بیاورید؛ بنابراین ، برنامه را به گونه ای طراحی کنید که امکان تغیرات لازم در آن امکان پذیر باشد.
 ابتدا لازم است از زمانی که از خواب بر می خیزید تا زمانی که مجددا به رختخواب می روید، تمام فعالیت های اصلی خود را همراه با زمانی که صرف هر یک از فعالیت ها می شود یادداشت کنید.حال در می یابید که چه مدت را صرف مطالعه کرده اید؟ چه مقدار اتلاف وقت داشته اید؟ به ضعف خود پی می برید و این باعث می شود که روزهای بعد، بهتر عمل کنید و ضعفی که داشته اید را جبران نمایید.
 

۱. برنامه ریزی درسی فعلی خود را ارزیابی کنید

اولین قدم برای ایجاد یک برنامه ریزی درسی خوب این است که برنامه‌ریزی قبلی و چگونگی گذراندن زمان‌هایتان را تا این لحظه، بررسی کنید. ارزیابی برنامه‌ریزی فعلی‌تان کمک می‌کند که نگاه مناسب‌تری برای چگونگی استفاده از زمان داشته باشید، شما را قادر می‌سازد که بفهمید کدام زمان‌ها و روش‌ها برای اهداف مطالعاتی شما مناسب‌تر هستند و انجام کدام فعالیت‌ها را باید متوقف کنید.

• معین کنید در حال حاضر چند ساعت در هفته مطالعه می‌کنید.
• ببینید در حال حاضر چند ساعت در هفته به سرگرمی‌هایتان اختصاص می‌دهید.
• بررسی کنید تا الان چند ساعت در هفته را با دوستان و خانواده وقت می‌گذراندید.
• با یک حساب سرانگشتی ببینید کدام فعالیت‌ها را برای ذخیره زمان بیشتر می‌توانید حذف کنید. می‌دانم افراد علاقه‌ی زیادی دارند که وقت بیشتری را صرف سرگرمی کنند، اما چاره‌ای نیست شروع کنید.
• اگر شاغل هستید، دقت کنید که برنامه ریزی درسی‌ تان با برنامه‌ریزی شغلی شما هماهنگی داشته باشد.

 

۲. سبک مطالعه‌ای را که برای‌تان مناسب‌تر است، پیدا کنید

درست است دانستن این مطلب که «زمان‌هایتان را چگونه سپری می‌کنید» برای ایجاد یک برنامه ریزی درسی خوب مهم است؛ اما در عین حال اینکه دقیقا بدانید کدام شیوه و سبک مطالعاتی برای شما مناسب‌تر است موضوع مهم‌تری است. همین‌طور به شما کمک می‌کند تا زمان‌هایی را که به‌طور معمول به هدر می‌رفته است کشف و از آنها برای مطالعه استفاده کنید. از خودتان چند سؤال بپرسید:

• آیا شما جزو کسانی هستید که یادگیری شنیداری‌تان بهتر است؟ اگر این‌طور باشد، می‌توانید از زمان‌هایی که مشغول رانندگی هستید یا اوقاتی که در حال ورزش یا پیاده‌روی هستید هم استفاده کنید.
• آیا شما به لحاظ بصری راندمان بهتری در یادگیری دارید؟ با مرور تصاویر یا دیدن فیلم بهتر مطالب را می‌فهمید و به خاطر می‌سپارید؟ اگر این‌طور است سعی کنید از طریق دیدن فیلم‌های مرتبط با مطالبی که باید بیاموزید، هم آموزش ببینید و هم سرگرم شوید.

 

نکات کلیدی که در برنامه ریزی تحصیلی باید مدنظر قرار دهید

 
  – برای هر تغییر و حرکتی، ابتدا شناخت  ضروری است.در این مرحله شما به این شناخت رسیده اید که نقاط قوت و ضعف را در برنامه  بدست آورید.حال با توجه به آن برنامۀ خود را تنظیم می کنید.
  – نیازهای شخصی خود را در نظر بگیرید ( استراحت، استحمام ، نماز ، غذا ، شستشو و …)
  – اوقات حداکثر و حداقل کارایی خود را بشناسید.افراد با هم متفاوتند و در ساعاتی بیشترین انرژی و در زمانی دیگر کمترین انرژی را برای یادگیری دارند.
  – برای هر ساعت مطالعه، حدودا ده دقیقه استراحت در نظر بگیرید.این استراحت باعث می شود که شما با انرژی بیشتری درس بخوانید.
  – در طول استراحت فیلم نبینید و کار فکری انجام ندهید.به سلول های مغز استراحت داده و به کارهایی از قبیل خوردن میوه ،ورزش، تن آرامی و … بپردازید.
  – درس هایی با  موضوع های مشابه را پشت سر هم قرار ندهید.زیرا یادگیری آنها به طور پیاپی موجب تداخل می شود و خستگی ذهنی ایجاد می کند.
  – در برنامه ریزی خود ، درسی را که همان روز فرا  گرفته اید  +  دروسی  که روز بعد کلاسش را  دارید بگنجانید.
  – سر ساعت معین شروع کنید، مثلا اگر قرار است ساعت 9 شروع کنید ، نگذارید به ساعت 9:30 بکشد.وقتی کاری را سر ساعت تنظیم شده انجام دهید، ذهن شما کم کم شرطی می شود و به راحتی تمرکز حواس پیدا می کنید.
  – کارهای مزاحم مانند نگاه کردن به تلویزیون ، صحبت کردن با دیگران، مکالمۀ تلفنی غیر ضروری و طولانی را در اوقات مطالعه ترک کنید.
  – خواندن را فورا شروع کنید.بهانه تراشی نکنید و کارهای عقب افتادۀ خودتان را در اوقات مطالعه انجام ندهید.
  – برنامه باید انعطاف داشته باشد.ساعت های اضافی را در برنامه قرار دهید که اگر برنامۀ پیش بینی نشده رخ داد بتوانید فرصتی را برای جبران وقت تلف شده در نظر بگیرید.
  – برنامۀ خود را هفتگی تنظیم کنید تا در طول هفته به راحتی بتوانید آن را اجرا کنید.
  – زمان خواب خود را تنظیم کنید تا خواب زیاد موجب اتلاف وقت شما نشود.
  – با ارادۀ تمام، برنامۀ درسی خود را اجرا کنید.
  – وقتی در طول هفته ، در اجرای برنامۀ خود موفق بودید ، به خود پاداش دهید.
پایان/

منابع:
سایت چطور (برگرفته از ویکی هاوس)
سایت عصر علم